Uéve

Da Uicchipèdie, 'a 'ngeclopedije lìbbere.
Cumme leggere 'u tassoboxProgetto:Forme di vita/Cumme leggere 'u tassobox
Cumme leggere 'u tassobox
Uéve

'Nu vò de razze Brune ad 'u Paschèle
Classificazione scientifica
Dominio Eukaryota
Regno Animalia
Sottoregno Eumetazoa
Superphylum Deuterostomia
Phylum Chordata
Subphylum Vertebrata
Superclasse Tetrapoda
Classe Mammalia
Sottoclasse Theria
Infraclasse Placentalia
Superordine Cetartiodactyla
Ordine Artiodactyla
Sottordine Ruminantia
Famiglia Bovidae
Sottofamiglia Bovinae
Genere Bos
Sottogenere Bos (Bos)
Specie B. taurus
Nomenclatura binomiale
Bos taurus
Linnaeus, 1758
Sinonimi

Bos indicus Linnaeus, 1758
Bos primigenius Bojanus, 1827

L'uéve jè 'na specie de mammifere appartenende ad 'a famigghie de le Bovide.

L'individue màsche de quèste specie jè chiamate "bovino", l'individue femmene "bovina".

L'uéve adulte, cioè ca tène n'etate cchiù ìrte de le quàtte anne, ce non g'è state castrate jè pure chiamate "tore", mendre l'adulte castrate jè chiamate "bue" o "bove". 'U màschele d'etate cchiù vasce a 'nu anne jè ditte "vitedde". 'U màschele d'etate combrese 'mbrà une e quàtte anne jè ditte "viteddone" ce non g'è state castrate, mendre jè ditte "manzo" ce jè state castrate. 'A femmene d'etate cchiù vasce de 'nu anne jè chiamate "vitedda". 'A femmene d'etate combrese 'mbrà une e ttrède anne, ca non ge se iacchie oltre 'u seste mise de gravidanze, jè ditte "manza". 'A bovine adulte, cioè d'etate cchiù ìrte de le ttrède anne, o ca se iacchie cchiù nnande d'u seste mise de gravidanze, jè pure chiamate "vacche". Ce non g'have angore superate le ttrède anne d'etate, 'a vacche jè pure chiamate "giovenche".

'A vacche pòte pure ccu esse chiamate "mucche", pure ce 'u termine jndre 'nu cambe zootecneche jè 'nu sbruècchele.

L'etimologgije d'u termine "mucche" non g'ète de satte derivazione, se penza ca pòte avenère 'mbrà le verbe latine mulgēre (jndr'ô tagliàne "mungere") e mūgīre (jndr'ô tagliàne "muggire").

L'uéve jè allevate pè pigghià 'u latte, 'u liquide secrete d'a ghiandole mammarie de l'anemale pe' l'alimendazione de le piccinne, ausate assaje jndr'à ll'alimendaziune aumane, sije cumme bevande sije cumme materie prime da cui pigghià frummàgge, panne, burre e otre derivate d'u latte.

Le vitedde sonde allevate prengepalmende p'a carne: sule 'na vanne jè 'nfatte lassate crisce pè destinarle ad 'a riproduzione.

Le uéve non ge sonde sulamende ausate p'a produziune lattifere o p'a carne lòre: prime d'a meccanizzaziune agricole (e accussì angore ôsce jndre 'nu sacche de aree jndr'ô munne) le uéve, essenne ferzute accume le tore me assaje cchiù mansuete grazzie ad 'a castrazione, erene 'nfatte ausate assaje pure cumme forze motrice pe' macchene agricole e mmiezze de carrêscie.

Da le deiezione de le uéve (letame o liquame) se pòtene ottenè 'nu munne de macroelemènde e microelemènde p'a coltivaziune de le terrene agrichèle, prime sus a totte l'azote, utele assaje p'a crescite de le piande.

A cavadde 'mbrà XX e XXI sèchele, l'allevamènde de le uéve jè state misse sotte accuse pe' l'effette serre ca produce[1]: 'u biochimisme digestive de le uéve (e de le ruminande 'n generale) ca produce accussì 'u metane, gas a effette serre[2]; seconne alcune studie recende stè 'a possibilità de ridurle, cangianne 'a careche battereche d'u tubbe digerènde facènne devendà cchiù piccele 'a componende metanogene.

Razze[cangecange 'a sorgende]

Esemblare Simmenthal
Pe approfondimende, 'ndruche 'a vôsce Liste de razze bovine.

Le uéve sonde allevate specialmende cu l'obbiettive de produrre carne e latte.

Le prengepále razze de uéve sonde state rese megghiure geneticamende jndr'ô timbe e sonde devendate nnande nnande sembre cchiù specializzate.

Gallerije fotografeche[cangecange 'a sorgende]


Nome reggionale[cangecange 'a sorgende]

Basilicata vacca (mucca), tàur (toro), vuoio (bue), jenco (giovenco), jenca (giovenca), vtied (vitello), vtedd (vitella)
Calavrie vacca o vaccina (mucca), boi (bue), viteddhu (vitello), jencu (manzo)

Lombardia vaca/aca (mucca), videl/vedel/bisì (vitello), mans (manzo), bò (bue)
Marche vacca (mucca), toru (toro), bò (bue), mungana (vacca da latte), vitéllu (vitello)

Sicilia vacca (mucca), tàuru (toro), voi (bue), mungana (vitella da latte), viteddu (vitello), jencu (giovenco)

Veneto vaca (mucca), toro (toro), bò (bue), vedèa (vitella), vedèl (vitello), bosgato, bosgatin.

Note[cangecange 'a sorgende]

  1. Cfr. Nathan Fiala, "Hamburger a effetto serra", jndre Le Scienze, abbrìle 2009, n. 488.
  2. Cfr. Meredith Knight, "The other Greenhouse Gas", in Science online.

'Ndruche pure[cangecange 'a sorgende]

Otre pruggette[cangecange 'a sorgende]

Il parametro "" non corrisponde a nessun progetto riconosciuto dal template

Collegamende sus a indernette[cangecange 'a sorgende]