Sckume quandisteche

Da Uicchipèdie, 'a 'ngeclopedije lìbbere.

Cu sckume quandisteche (canusciute pure cumme sckume spazietemborale o bolle spazietemborale) ca se referisce a 'n'ipoteteche strutture discontinue d'u spazietembe a 'a scale microscopeche d'a lunghezze de Planck, addò microreggiune spazietemborale verrebbere costantemende ccrejète e distrutte in seguite a fluttaziune quandisteche sus'a base d'u prengipie de 'ndeterminazione de Heisenberg. L'idèe ha state formulate jndr'ò 1955 da John Archibald Wheeler, ca chiamò tale entità "geoni" (geons).[1][2]

Sfonne[cangecange 'a sorgende]

'N assenze de 'na teorie comblete de gravità quandisteche jè 'mbossibbele canoscere 'a strutture d'u spazietembe sus piccinne scale. Tuttavie, non esiste 'na motivazione razionale addò 'u spazietembe debbe essere fondamentalmende liscie, ma jè possibbele, 'nvece, ca in 'na tale teorie 'u spazietembe sia costituite da sbuènne piccinne reggiune simile a partecelle virtuale, addò spazie e tembe, pe vie d'u prengipie d'e 'ndeterminazione, non sò definite, ma fluttuane condinuamende. Wheeler ave suggerite ca, sus distanze sufficientemente piccinne e pe 'ndervalle de tembe sufficiendemende breve, "'a sciumetrie stesse d'u spazietembe fluttua".[3] Quìste fluttuaziune puè essere abbastanze granne da causare deviaziune significative da 'u spazietembe liscie osservate sus scale macroscopeche, conferendoglie 'nu carattere "sckumose".

Resultete sperimendale[cangecange 'a sorgende]

Jndr'ò 2005 le telescope MAGIC (Major Atmospheric Gamma-ray Imaging Cherenkov) ave rilevate ca 'mbrà le fotone de ragge gamme proveniende da 'u blazar Markarian 501, alcune fotone a diverse livelle de energie arrivavane 'n tembe diverse, suggerende ca alcune de le fotone se erene mosse cchiù lentamende e allore contraddicende 'a nozione d'a teorie d'a relatività generale d'a velocità d'a luce costande, 'na discrepanze ca puè essere spiegate da l'irregolarità d'a sckume.[4] Esperimende cchiù recende, tuttavie, non sò state 'n grade de confermare 'a presunde variazione sus'a velocità d'a luce dovute a 'a granulosità d'u spazie.[5]

Vincule e limite[cangecange 'a sorgende]

Ce se aspetterebbe ca le fluttuaziune caratteristeche de 'na sckume spazietemborale se verificassere sus'a 'na scale de lunghezze de l'ordine d'a lunghezze de Planck. 'Nu spazietembe sckumose avrebbe de le limite a 'a precisione addò pò essere misurate le distanze perché 'a dimensione de le sbuènne bolle quandisteche attraverse le quale viagge 'a luce oscillerebbe. A seconne d'u modelle spazietemborale ausate, le 'ngertezze d'u spazietembe se accumulerebbere a velocità diverse man mane ca la luce viagge attraverse le granne distanze.

Le osservaziune a ragge X e gamme de le quasar ave ausate le date de l'Osservatorie a ragge X Chandra d'a NASA, 'u telescopie spaziale a ragge gamme Fermi e le osservaziune de ragge gamme a terre d'u Very Energetic Radiation Imaging Telescope Array (VERITAS) mostrano ca 'u spazietembe jè uniforme 'nzigne a distanze 1000 volte 'nferiore a 'u nuclèe de 'nu atome de idrogene.

Le osservaziune d'a radiazione da le quasar vecine fatte da Floyd Stecker d'u Goddard Space Flight Center d'a NASA tènene poste forte limite sperimendale sus le possibbele violaziune d'a teorie d'a relatività speciale ca deriverebbero da l'esistenze d'a sckume quandisteche, pertande le prove sperimendale finore non ave fornite 'na gamme de valure addò le scienziate pò testare tale ipotese.

Modelle de diffusione casuale[cangecange 'a sorgende]

'A ricognizione de Chandra de le ragge X de quasar a distanze de miliarde de anne luce esclude 'u modelle addò le fotone se diffonnone casualmende attraverse 'a sckume d'u spazietembe, simile a 'na luce ca se diffonne passande attraverse 'a nebbie.

Modelle olografeche[cangecange 'a sorgende]

Le misuraziune de quasar a lunghezze d'onda de le ragge gamme cchiù corte cu FERMI e lunghezze d'onda cchiù corte cu VERITAS, escludone 'nu seconde modelle, chiamate modelle olografeche cu mene diffusione.

Relazione cu otre teorie[cangecange 'a sorgende]

'A teorie d'a sckume de spin jè 'nu tendative moderne de rendere quanditative l'idèe de Wheeler.

Note[cangecange 'a sorgende]

  1. J. A. Wheeler, Geons, in Physical Review, vol. 97, n. 2, scènnare 1955, pp. 511–536, Bibcode:1955PhRv...97..511W, DOI:10.1103/PhysRev.97.511.
  2. Carly Minsky, The Universe Is Made of Tiny Bubbles Containing Mini-Universes, Scientists Say - 'Spacetime foam' might just be the wildest thing in the known universe, and we're just starting to understand it., in Vice, 24 ottobre 2019. URL conzultate il 24 settèmmre 2021.
  3. John Archibald Wheeler e Kenneth Wilson Ford, Geons, black holes, and quantum foam: a life in physics, New York, W. W. Norton & Company, 2010, pp. 328, ISBN 9780393079487, OCLC 916428720.
  4. J. Albert, J. Ellis, N. E. Mavromatos, D. V. Nanopoulos, A. S. Sakharov e E. K. G. Sarkisyan, Probing quantum gravity using photons from a flare of the active galactic nucleus Markarian 501 observed by the MAGIC telescope, in Physics Letters B, vol. 668, n. 4, Macmillan, 2007, p. 12, Bibcode:2008PhLB..668..253M, DOI:10.1016/j.physletb.2008.08.053, arXiv:0708.2889.
  5. Einstein Makes Extra Dimensions Toe The Line, su imagine.gsfc.nasa.gov, NASA. URL conzultate il 19 ottòmmre 2018.

'Ndruche pure[cangecange 'a sorgende]