Teheran

Da Uicchipèdie, 'a 'ngeclopedije lìbbere.
Disambiguazzione – Ce ste cirche otre segnefecate, 'ndruche Teheran (disambigue).
Teheran
cetate
(FA) تهران
Teheran – Bandiera
Teheran – Veduta
Teheran – Veduta
Localizzazione
StateIran Iran
ProvingeTeheran
ShahrestānTeheran
CircoscrizioneCendrale
Amministrazione
SinnacheDoctor Zana Vahid Lajani (NTP) da 'u 18/05/2018
Territorie
Coordinate35°41′N 51°25′E / 35.683333°N 51.416667°E35.683333; 51.416667 (Teheran)
Altitudineda 1 120 a 1 670 m s.l.m.
Superficie730 km²
Crestiàne14 410 000[1] (2020)
Denzetà19 739,73 ab./km²
Otre 'mbormaziune
Lènghepersiane
Cod. postale13ххх-15ххх
Prefisse021
Fuse orarieUTC+3:30
Cartografije
Mappe de localizzazione: Iran
Teheran
Teheran
Site istituzionale

Teheran (scritte pure Tehrān, تهران jndr'ô persiane) jè 'a capitale de ll'Iran. Acchijate jndr'ô nord d'u paìse, a lle péte de le monde Elburz, 'a cetata rijale 'u nome ad 'a provinge de cui jè pure capeluèche.

Teheran ha 'ndrucate 'a sove popolazzione aumendare tande assaje da quanne jè devendate 'a capitale nnande ad 'u cangiamènde d'a dinastie jndr'ô 1786, e cu 14 410 000 crestiáne stimate jndr'ô 2020 jè 'a cchiù granna cetata de ll'Iran.[2] 'A popolazzione d'a vanne metropuletane cundave 12 183 391 de crestiáne jndr'ô 2011.

Quèste crescite fù dovute prengepalmènde ad 'u megghioramènde de le condizione de vite e a l'azione de attrazione esercitate sus 'a popolazzione de le provinge 'nzeccate. Jèdde hé subbìte 'na ferzute accelerazione accumenzanne da 'u 1974, nnande a ll'aumènde de le prezze d'u petrolie jndr'ô corse d'u prime shock petrolifere, e 'a periferie d'a cetata s'ète spannùte assaje velocemènde.

Teheran ospite quase 'a metate de le attivetate 'ndustriale d'u paìse, specialmènde legate ad 'a vanne automobbelisteche, de le apparecchiature elettreche ed elettroneche, de le arme, d'u tessile, d'ô zucchere, d'u cemènde e de le prodotte chimece.

Sciugrafije[cangecange 'a sorgende]

Visione aeree d'a cetata.

Teheran se iacchije jndre' na chianure ca degrade verse 'u sud, a lle péte de le monde Elburz. 'A cetata se iacchije a 'na ìrtèzze de 1.100 metre sus a 'u levèlle d'u mare jndr'â vanne sud, a 1.200 m jndr'ô cendre e a 1.700 m jndr'ô nord. 'A cetata e le sobborghe suve tènene 'na grannèzze de 86.500 ettare.[3].

'A funnazione d'a cetat jève state d'apprìme limitate a doje vanne ca tenèvane le caratteristeche de chianure: quèdde de suse, comboste de ghiaie assaje gruèsse e permeabbele, e 'a vanne d'abbasce, comboste da deposite alluvionale dìleche e cchiù 'mbervie. 'A reggione jndre cui jè state quagghiate Teheran jè 'nu luèche de transizione 'mbrà 'u deserte sterile (kavir) e 'a catene monduose de Elburz.[4]

'A cetata non ge tène assaje 'mbortande resorse idreche, e se iacchije jndre 'nu punde ca jè mmienze a doje bacine ca cogghiene l'acque ca avène da le mundagne cchiù a monde. Quiste doje bacine sonde quidde de Karaj, ad ovest, e Jājerud, 'na trendìne de chilometre ad est, ca alimènde Varamin e le villagge ca 'a circunnane. 'Mbrà lle vanne urbane de Karaj e Varamin se iacchijève jndr'ô passate 'na sule granne cetata, Ray, acchijate sus 'a carisciole 'mbrà lle doje bacine.[4]

'U cendre de Teheran se sveluppe 'ndorne ad 'a chiazze Imam Khomeini e ad 'ô granne assaje Bazaar. 'A vanne 'ndorne ad 'u cendre jè comboste p'a granna vanne da quartiere populare, mendre le vanne cchiù benestande se iacchijene a nord, 'nzieme ad 'a granna vanne de le ambasciate straniere. L'urbanizzazione de ll'urteme anne hé purtate a 'nu spannamènde no condrollate fine a lle péte de ll'Alborz, comblece pure 'a tarde promulgazione de legge ca avèssera protegge 'u delicate ecosisteme monduose.

De relevande 'mbortanze jè pure 'a Torre Milad, acchijate ad 'u cendre-nord d'a metropule, ca jè 'mbrà lle cchiù ìrte torre autoportande d'u munne, e jè vanne d'ô skyline de Tehran.

Panorame d'a cetata.
Vedute de Teheran de notte.

Clime[cangecange 'a sorgende]

'U clime de Teheran jè p'a granna vanne definite d'a posizione sciugrafeche d'a cetata, cu lle ìrte mundagne a Nord e 'u deserte a sud. 'U clime pòte ccu jèsse generalmènde cundate cumme mite jndr'â primavère, calle e secche jndr'â estate, temberate jndr'ô autunne, e fridde jndr'ô 'mbìerne. Essenne 'na granna cetata, cu segnefecative differenze de ìrtèzze 'mbrà lle varie destritte, s'ha ddà signalà cumme 'u timbe sije spesse cchiù frische longhe le péte collinare a nord, respette a lle vanne chianeggiande d'u sud. L'estate jè generalmènde calle e secche cu picche assaje precipitazzione, cu 'n'umidetate relative generalmènde vasce, pure ce le notte sonde frische. 'A granna vanne de le precipitazzione se iacchijenjndr'ô periode combrese 'mbrà 'u tarde autunne e 'a metate d'a primavère. 'U mise cchiù calle jè luglie ('a medie d'a temberature mineme jè de 23 °C, 'a temberature medie masseme jè de 36 °C), mendre 'u mise cchiù fridde jè scennàre ('a temberature medie mineme -1 °C, temberature medie masseme de 8 °C).[5]

Temberature de 3 destritte de Teheran
Destritte Sce Feb Mar Abb Más Sci Lug Agu Set Ott Nov Dec Anne
Mehrabad (Sud-ovest) -0,4
7,9
1,2
10,4
5,4
15,4
11,2
22,1
16,1
27,9
20,9
33,9
23,9
36,6
23,3
35,6
19,3
31,6
13,3
24,4
6,7
16,2
1,7
10
11,9
22,7
Gisha (Cendre) 0,8
6,9
2,1
9,2
5,7
13,4
11,6
20,3
15,9
15,9
21,8
21,8
25,0
34,5
24,6
34,1
20,5
29,8
14,4
22,9
7,5
14,6
2,9
8,9
12,7
21
Tajrish (Nord) -1,5
6,1
-0,2
8,1
4,0
12,9
9,8
19,8
14,0
25,0
19,6
31,2
22,6
33,9
21,9
33,5
17,5
29,3
11,6
22,4
5,4
14,3
1,0
8,6
10,5
20,4
Grade Celsius
Fonde: Iran Meteoroligical Organization Website, [1] [2] [3]

Polìteche[cangecange 'a sorgende]

'U presidende de ôsce a die d'a Repubbleche Islameche de ll'Iran, Mahmoud Ahmadinejad, jè state sinnache de Teheran apprìme de pigghià le 'ngareche ca tène ôsce. 'U sinnache de ôsce a die de Teheran, Mohammad Bagher Qalibaf, jè state scacchiate arrète pe' 'nu seconne mannate jndr'ô másce 2007.

Qalibaf, appartenènde ad 'u partite conzervatore islameche, s'ète fatte notare p'a sove opposizione ad 'u combagne de partite Ahmadinejad, e n'hé mise 'n'evidenze le assaje prubbleme 'mbolìteche 'nderne.

Economije[cangecange 'a sorgende]

Scucchiamènde amministrative de Teheran

Teheran jè 'u cendre economeche de ll'Iran.[6] 'A cetata jndre a sè 'u 30% d'a ferze fatije d'u settore pubbleche e 'u 45% de le granne 'mbrese 'ndustriale de lle 'ndere paìse. 'A cchiù granna vanne d'a ferze fatije rumanènde se spanne 'mbrà 'u commerce e 'u settore de le carrêscie. 'Mbrà lle prengepále 'ndustrie se pòtene cundà quèdde d'u settore elettroneche, de le arme, de le tessute, d'ô zucchere, d'u cemènde e de le prodotte chimece. Teheran jè 'nu 'mbortande cendre p'a venneta de tappete e mobbele. A sud d'a cetata, 'nzeccate ad 'a vanne de Ray, se iacchije 'na raffinerie de petrolie.

'A cetata tène quàtte aeropuèrte, 'mbrà cui l'Aeropuèrte de Mehrabad, l'Aeropuèrte 'Ndernazionale Imam Khomeini, 'u Ghal'eh Morghi e 'u Doshan Tapeh.

Panorame notturne d'a cetata.

Carrêscie[cangecange 'a sorgende]

'A capitale tène 'na rezze metropuletane comboste da quàtte linee e ôsce a die 'n'fase de spannamènde. Le doje aeropuèrte 'ndernazionale ca servone 'a cetata sonde 'u Mehrabad e l'Imam Khomeyni. A Teheran tène 'a sede 'a combagnie aeree de bandiere Iran Air.

Sport[cangecange 'a sorgende]

'A cetata de Tehran tène doje 'mbortande squadre de ballone ca sciuècane jndr'â serie cchiù ìerte: Persepolis F.C., ed Esteghlal F.C.. Ce 'stè pure l'Azadi Sports Complex, ca oltre ad ospità assaje 'mbiande sportive de varie genere, combrenne pure 'ô Stadie Azadi, ce jè 'u cchiù granne jndr'â ll'Iran e jndr'ô Medie Oriende, e jè ausate da le squadre calcisteche d'a cetata.

Universetate[cangecange 'a sorgende]

A Teheran tènene 'a sede le seguende universetate:

Crestiáne famuse[cangecange 'a sorgende]

Gemellagge[cangecange 'a sorgende]

Note[cangecange 'a sorgende]

  1. Principali città del mondo ordinate per popolazione residente, su world-gazetteer.com. URL conzultate il 21 ottòmmre 2010 (archivijate da l'url origgenale il 10 scennàre 2010).
  2. Cite errore: Tag <ref> invalide; nisciune teste ha state date pe le referimende nnomenate gazetteer
  3. (FR) Ahmad Mehdipour Ataie, « La foresterie urbaine et périurbaine au proche-orient. Une étude de cas sur Téhéran » jndre La foresterie urbaine et périurbaine. Études de cas sur les pays en développement, FAO, Rome, 2001
  4. 4,0 4,1 (EN) Xavier de Planhol, «TEHRAN, Capital of Iran»,, su iranica.com, Encyclopædia Iranica. URL conzultate il 09-12-2009.
  5. Clime de Teheran
  6. Teheran, su britannica.com, Enciclopedia britannica. URL conzultate il 26-06-2009.
  7. 'Mbormazzione sus a 'u gemellagge da 'u site de Los Angeles
  8. Notizzie sus a 'u gemellagge
  9. 'Mbormazzione sus a 'u gemellagge da 'u site de Pretoria
  10. 'Mbormazzione sus a 'u gemellagge sus a irna.ir
  11. Notizzie sus a 'u gemellagge sus a danwei.org

Otre pruggette[cangecange 'a sorgende]

Collegaminde fore a Uicchipèdie[cangecange 'a sorgende]