Mar Mediterranèe: Differenze 'mbrà revisiune
Codeks (parle • condrebbute) |
Codeks (parle • condrebbute) |
||
Linea 46: | Linea 46: | ||
==Clime== |
==Clime== |
||
{{Vedi anche| |
{{Vedi anche|Clime mediterranee|Clime subtropecale}} |
||
[[File:Med clim spanish script.png|thumb|right|250px| |
[[File:Med clim spanish script.png|thumb|right|250px|Vanne d'a Terre ca tènene 'nu clime mediterranee]] |
||
'U clime de 'na granna vanne de le pajèsere ca se affacciane sus a 'u bacine d'u Mediterranèe jè caratterezzate da estate calle e asciutte cu chiovosetate congendrate jndr'ô periode autunnale e 'mbìernale. Quèste caratteristeche climateche sonde acchijate pure jndre otre vanne d'a Terre e cchiù ssattamènde jndr'â [[Californie]] cendre-meridionale, jndr'â [[Australie]] occidendale, jndr'ô [[Sud Afriche]] e jndr'â vanne cendre settendrionale d'u [[Cile]]. Le 'mbluenze de le [[corrende marine]] ne fàce addevendà une de le fattore funnamendale p'u fatte ca quèste convogliane acque 'a cui temberature jè cchiù ìrte respette ad 'a [[latitudene]], inoltre 'a vicinanze d'u [[tropeche]] permette jndr'â lle periode estive 'a permanenze de masse de arije calle e secche, cumme jndr'â lle [[Clime subtropecale|clime sub-tropecale]]. |
|||
=== Innalzamènde d'a temberature === |
=== Innalzamènde d'a temberature === |
Versione de 23:46, 12 Sce 2012
Mare Mediterranèe | |
---|---|
'U bacine d'u mar Mediterranèe jndre 'na elabborazione da fotografije satellitare. 'N'ìrte a destre 'u bacine d'u Mar Gnure | |
Parte de | Oceane Atlandeche |
Statère | 'Ndruche l'elenghe |
Coordinate | 35°N 18°E / 35°N 18°E |
Altitudene | 0 m s.l.m. |
Dimensioni | |
Grannèzze | 2,51 miglione km² |
Larijezze | 3700 km |
Profunnetate masseme | 5.121 m |
Profunnetate medie | 1500 m |
Volume | 3 839 000 km³ |
Sveluppe costiere | 46.000 km |
Idrografije | |
Immissarie prengepále | 'Ndruche l'elenghe |
Salinità | 36,2 - 39‰ |
Isole | 'Ndruche l'elenghe |
'U mare Mediterranèe (otra grafije ca se pòte ausà: "mar Mediterranèe"; abbreviazione ca putìme acchijà assaje jndr'ô lèngagge comune: "Mediterranèe") jè 'nu mare 'ndercontinendale acchijate 'mbrà Europe, Afriche e Asie. 'A sove grannèzze approssimative jè de 2,51 miglione de km² e tène 'nu sveluppe masseme longhe le parallele de cirche 3700 km. 'A lunghezze totale de le coste suve jè de 46.000 Km, 'a profunnetate medie se iacchije sus a lle 1500 m, mendre quèdde masseme jè de 5.121 m 'nzigne a le coste d'u Peloponnese. 'A salinetate medie se iacchije da 'u 36,2 ad 'u 39‰ [1]. 'A popolazzione ca se iacchije jndr'â lle statère vagnate da le acque sove cunde cchiù o mène 450 miglione de crestiáne [1].
'U Mediterranèe jè collegate ad ovest a l'oceane Atlandeche, attraverse 'ô stritte de Gibilterre. Ad est attraverse 'u mar de Marmara, tramite le Dardanelle e 'u Bosforo, jè collegate ad 'u Mar Gnure. 'U mar de Marmara jè spesse conziderate 'na vanne d'u Mediterranèe, mendre 'u Mar Gnure avène generalmènde conziderate 'nu mare scucchiáte. 'U canale de Suez a sud-est aunisce 'u Mediterranèe ad 'u Mar Russe.
Le maree sonde assaje picche pure a cause d'ô scarse collegamènde cu l'oceane, ca limite 'a masse d'acque comblessive 'mbestite da 'u fenomene.
Le temberature d'u Mediterranèe tènene estreme combrese 'mbrà lle 10 °C e le 32 °C. Generalmènde se scè 'mbrà le 12 °C – 18 °C jndr'â lle mise 'mbìernale spiccianne cu le 23 °C – 30 °C jndr'â lle mise estive, a seconne de le vanne.
A l'azione d'u mar Mediterranèe cumme calandrone termeche jè pe' 'na bbuèna vanne dovute 'u clime mediterranèe, generalmènde caratterezzate da 'mbìerne umide ed estate calle e secche. Coltivazione caratteristeche d'a reggione sonde: alie, vite, agrume, e querce da sughere.
'U nome
'U termine Mediterranèe avène d'a parole latine Mediterraneus, ca segnefeche 'n'mmienze a le terre. 'U mar Mediterranèe attraverse 'a storie de l'umanetate jè state canosciute cu assaje nome. Le andìche Romane 'ô chiamavane, pe' eembie, "Mare Nostrum", ce segnefeche 'u mare nuèstre (ed effettivamènde 'a conguiste romane hé toccate totte le reggione vagnate da 'u Mediterranèe).
L'arabe: البحر الأبيض المتوسط, al-Baḥr al-Abyaḍ al-Mutawassiṭ, ce segnefeche "Mar Vianghe de Mmienze", hé evidendemènde lassate l'ispirazione ad 'a dizione turche de Akdeniz, "Mare Vianghe". Jndr'â lle otre lènghe d'u munne, solitamènde se tène quacche vôte 'nu prestite da 'u latine o da lènghe neolatine (es. 'nglese Mediterranean Sea), e otre vôte, cchiù spesse, 'nu calche da 'u senze de "mare medie, 'n'mmienze (a le terre)" (es. tedesche Mittelmeer, ebraiche Hayam Hatikhon (הַיָּם הַתִּיכוֹן), "'u mare de mmienze", berbere ilel Agrakal, "mare 'mbrà-terre", giapponese Chichūkai (地中海), "mare 'n'mmienze a le terre", albanese deti mesdhe, 'U mare 'n'mmienze alle terre).
Clime
Pe approfondimende, 'ndruche le vôsce Clime mediterranee e Clime subtropecale. |
'U clime de 'na granna vanne de le pajèsere ca se affacciane sus a 'u bacine d'u Mediterranèe jè caratterezzate da estate calle e asciutte cu chiovosetate congendrate jndr'ô periode autunnale e 'mbìernale. Quèste caratteristeche climateche sonde acchijate pure jndre otre vanne d'a Terre e cchiù ssattamènde jndr'â Californie cendre-meridionale, jndr'â Australie occidendale, jndr'ô Sud Afriche e jndr'â vanne cendre settendrionale d'u Cile. Le 'mbluenze de le corrende marine ne fàce addevendà une de le fattore funnamendale p'u fatte ca quèste convogliane acque 'a cui temberature jè cchiù ìrte respette ad 'a latitudene, inoltre 'a vicinanze d'u tropeche permette jndr'â lle periode estive 'a permanenze de masse de arije calle e secche, cumme jndr'â lle clime sub-tropecale.
Innalzamènde d'a temberature
Alcuni studi stimano un innalzamento medio delle temperature del bacino del mediterraneo di 6 gradi tra il 2070 e il 2100. Questa variazione climatica secondo i modelli climatici produrrà siccità e estati torride con notevoli riduzioni delle precipitazioni in inverno. [2]
Isole prengepále
Le isole cchiù granne sonde:
Statère affacciate sus a 'u Mediterranee
Le statère ca se affacciane sus a 'u Mediterranee sonde:
- Coste settendrionale
- Gibilterre (Regne Aunìte)
- Spagne
- Frange
- Prengepate de Monache
- Itaglie
- Malta
- Slovenie
- Croazie
- Bosnie-Erzegovine
- Mondegnure
- Albanie
- Grecie
- Cipre
- Coste est
- Turchie
- Sirie
- Lìbbane
- Israele
- Territorie Autonome Palestinese (Territorie condese)
Mare 'nderne
|
Curiosetate
- Viste le 'mbortanze e le cange culturale, turisteche e commerciale ca stonne 'mbrà lle Pajèsere ca se affacciane sus a 'u mar Mediterranèe (combrese pure le temateche legate ad 'u fenomene d'ô sfruttamènde de l'immigrazione clandestine), 'a Reggione Pugghie hé istituite jndr'ô 2005 l'Assessorate ad 'u Mediterranèe a lle 'nderne d'a proprije strutture de guverne.
- 'U mare Karagol de Golden Sun jè ispirate ad 'u Mediterranèe.
Note
Bibbliografije
- Angelo Mojetta, Mar Mediterranèe, White Star, 2005, ISBN 88-5400-247-X..
- Egidio Trainito, Atlande de flore & faune d'u Mediterranèe: guide a ll'ambiende sommerse, Il Castello, 2005, ISBN 88-8039-395-2..
- Wagner, Horst-Günter, Mittelmeerraum, Geografia, Historia, Economia, Darmstadt 2011, 230 pp. [ISBN 978-3-534-23179-9].
'Ndruche pure
- Mar Adriateche
- Mar de Sardegne
- Mar Jonio
- Mar Ligure
- Isole e gurfe tagliáne
- Mar Tirrene
- Canale de Sicilia, Stritte de Messina
- Mare nostrum
- Mare
- Coste
- Rotte de le migrande africane jndr'ô Mediterranèe
- Mersa el-Brega
- Bacine d'u Mediterranèe
- Aunìone p'u Mediterranèe
- Rai Med
Otre pruggette
- Uicchisorggende tène un canto dell'Italia fascista: Mediterraneo
- Uicchiquote tène citazioni sul mar Mediterraneo
- Uicchimedie Commons tène files multimediale sul mar Mediterraneo
Collegaminde fore a Uicchipèdie
- 'U WWF e 'a conservazione de l'Ecoreggione Mediterranèe
- (EN, FR) CIESM The Mediterranean Science Commission
- Mar Mediterranèe sus a Open Directory Project (Segnala sus a DMoz 'nu collegamende ca cendre cu l'argomende "Mar Mediterranèe")
- Pagine con unità di misura non supportata
- P2044 lette da Uicchidate
- P2046 differende sus Uicchidate
- P2049 assende sus Uicchidate
- P2234 lette da Uicchidate
- P2547 assende sus Uicchidate
- P4511 differende sus Uicchidate
- Collegamento interprogetto a Wikisource presente ma assente su Wikidata
- Collegamento interprogetto a Wikiquote presente ma assente su Wikidata
- Mare
- Pàggene ca avessera stà in Uicchipèdie